Gerçek Edebiyat

Manas Destanı’nı, Kırgız kültürünün zirvesi, hazinesi, gururu ve gençlik için büyük bir güç kabul ediliyor.

Kırgızistan'da Manas Destanı’nı anlatma geleneği bütün canlılığıyla devam ediyor.

Dünyanın en uzun destanı özelliğine sahip Manas Destanı, bin yıl önceki Kırgızların kahramanı Manas’ın, halkın yaşam tarzı, örf ve adetleri, coğrafyası, gelenekleri, dini ve inançları, masalları, halklar arasındaki ilişkilerin yanı sıra kahramanlık hikayelerinden oluşuyor.

Manas Destanı’nı ezbere bilen ve anlatmayı meslek edinen kişilere Manasçı adı veriliyor.

Kırgızların farklı ağızlardan alınarak yazılan 35 farklı Manas Destanı bulunuyor.

Ülkede 20 binden fazla Manasçının bulunduğu tahmin ediliyor.

MANAS DESTANI NEDİR

Manas destanı eski Türk destanları arasında yer alır. Bozkır kültüründen ve Türk mitolojisinden izler taşıyan destan ise diğer destanlara göre daha fazla önem taşır.

Ergenekon, göç, türeyiş ve yaradılış destanlarına göre bağımsız olan manas destanı mısra sayısı bakımından da fazladır.

Manas destanı herkes tarafından zamanla değiştirilmiş ve farklı yazarlar tarafından da kaleme alınmıştır.

Destanda, Kırgız kahramanı olan Manas'ın doğumundan başlayarak, güç sahibi olmasına, zamanla şöhret kazanmasına, çeşitli savaşlar da elde ettiği başarılar da bu bölüm de meydana gelmektedir.

Manas destanı toplam da üç büyük koldan meydana gelmektedir. Her bir kolunda farklı destanları okuyabilirsiniz.

Ancak destanın geneline bakıldığı zaman Manas karakterinin hayatını ve intikam alma olaylarını görmek de mümkün.

MANAS BÖLÜMÜ

Bu bölüm de tamamen Manas kahramanı ele alınmış Bu bölüm için verilen bilgilere göre Yakup Han ve Haydar Han’ın kızı evlidir ve çocukları olmaz. Ancak Yakup Han artık çocuğunun olması için Tanrıya yalvarmaya başlar.

Belli bir süre sonra ise bir oğlu olur. Çocuğuna ise Manas adını verir. Manasın anlamı zeki ve akıllı demektir.

Daha yeni doğmuş olan Manas konuşmaya başlar ve onu Hızır korur.

Manas normal çocuklara göre daha hızlı bir şekilde büyümeye başlar. Kaşgar bölgesin de yaşayan Çinli vatandaşların hepsini haraca bağlar doğuya sürülmesini emreder.

Manas yıllar sonra Kökçököz tarafından zehirlenir ve ölür.

Manas destanının ilk bölümün de sıklıkla Kökçö ile savaşırken almış olduğu yaralardan bahsedilir.

Manas öldükten sonra içeride başlayan çekişmeler ve savaşlar da destanın diğer bölümlerinde anlatılmıştır.

Manas destanında milli mücadeleden daha fazla şahsi kavgalar ve beyler arasında meydana gelen iç savaşlar anlatılır.

Seytek ve Semetey kollarındaysa özellikle kardeş kavgaları çok sık görülür.

SEMENTEY BÖLÜMÜ

Semetey’in adının geçtiği yer yedinci bölüm de yer alır. Manasın karısı ve annesi  Semetey’i de yanına alarak Buhara’ya gitmeye karar verir ve kayınpederi Temir Han’a sığınmak isterler. Buhara’da dayısının yanında büyüyen Semeteyse ancak on dört yaşına geldiği zaman kim olduğunu öğrenmiş olur. Ancak babasının vasiyeti üzerine Talas’a dönmek zorunda kalır. Uzun yıllar sonra iktidarı dedesi ve amcasından almak durumun da kalır.

Bunun için de oldukça fazla mücadele vermek zorunda kalır. Bu sırada beylikler arasında mücadeleler sürmeye devam eder. Bu mücadele sonrasında Semetey’i öldürürler ve karısın Ay Çörük kendisine alır.

Bundan sonraki bölümde Semetey’in karısı ve annesinin alacağı intikam ve bununla birlikte çeşitli olaylar anlatılır.

SEYTEK BÖLÜMÜ

Seytek kolu olan Manas destanının üçüncü bölümü tamamen Seytek’in hayat hikayesi anlatılır. Seytek de babası Semetey gibi büyüdüğü zaman babasının katillerinden intikam almak ister. İktidarı kendi eline alarak annesi, dedesi ve büyük annesini de esaretten kurtarmış olur.

MANAS DESTANI NE ZAMAN ORTAYA ÇIKTI

Manas destanı yapılan incelemelere göre Uygur Türkleri ve Çinlilerin yapmış oldukları savaşlar sonrasından ortaya çıkmış bir destandır.

Zamanla bu savaşlar  artarak destan daha fazla zenginleşmiştir. 1917 yılın da Sovyet devriminden önce Rus çarına ve daha sonra da komünist yönetime bile çeşitli övgüler eklenmiştir.

Günümüzde yapılan çalışmalarda destana daha sonradan giren çeşitli methiyeler ayıklanmış ve destan aslına uygun bir şekilde yeniden düzenlenmiştir.

Manas destanın genellikle Kırgızların hayatları anlatılmıştır.

O dönemler de henüz dünyaya hükmetmeye başlamamış ve daha küçük beylikler olarak yaşamaktaydılar. Ancak destan Kırgızların iç ve dış dünyasın da Çinliler, Uygurlar ve Orta Asya da yaşayan tüm Türk boylarının mücadelelerini de anlatan söyleyişleriyle dikkat çekmektedir.

Manas destanı diğer destanlara göre çok daha renkli ve kendine has orijinal bir destandır. Kırgız Türklerinin günümüzde de yaşatmış olduğu gelenekler, inanç ve töreler o dönemden kalmadır.

Destanda birçok isim yer almaktadır. Bu isimler Açık, Aybeke Ağış, Abılay, Acıbay, Akılay gibi bazı kahramanların hayatı ve özellikleri Oğuz Kağan, Dede Korkut gibi çeşitli Türk destanlarıyla birlikte benzerlik de göstermektedir.

Manas destanında kopuz çalınarak türküler söylenip, çeşitli kahramanların konuşmalarına yer verilen ozan aşık gibi çeşitli kişileri de bünyesinde barındırır.

Manas destanını çok iyi bilen kişilere Nagız Manasçı ismi verilir. Nagız Manasçı olarak bilinen kişiler destanı anlatırken adap ve erken ile anlatırlar.

Bilinen en eski manasçı Keldibektir.

Günümüzde Kazakistan ve Kırgızistan taraflarında eski manasçılar yaşamaktadır.

Manasın ve etrafın da bulunan kişilerin mücadele ettikleri Moğol asıllı olan Çinlilerdir. Ancak destanda bunların dışında Kırgızlar arasında bulunan kardeş kavgaları çok iyi bir şekilde anlatılmaktadır.

Kırgız Türkleri arasında gelişen Manas Destanı günümüzde tüm canlılığıyla devam ediyor. Bu destanın yapılan incelemeler sonrasında XI. ve XII. Yüzyıllar arasında meydana geldiği söyleniyor.

Destanın asıl kahramanı olan Manas,  Oğuz Kağan gibi İslamiyet’i yayma düşüncesinde olan bir kahraman olarak bilinir. Manas destanı öncesinde Türk kültür, gelenek görenek ve inançları burada görmek mümkün. Manas destanı kültür belgesel niteliğini taşıyan önemli bir belgeseldir.

gerçekedebiyat.com