Gerçek Edebiyat

Doğançay'ın kolaj tekniğinin sinema diliyle harmanlandığı belgesel, genç bir Türk sanatçının yabancı bir coğrafyada kendine yer bulma çabasından, dünyanın önde gelen ressamlarından biri olma hikâyesine uzanan serüvenini ele alıyor.

İlk gösterimini İstanbul Modern’de düzenlenen özel bir galada yapan yapım, "44. İstanbul Uluslararası Film Festivali"nin belgesel kuşağı bölümünde dünya prömiyerini gerçekleştirdi.

Belgesel, 1960’lardan 2000’lere uzanan toplumsal değişim rüzgarlarını Doğançay’ın eserleri aracılığıyla yansıtırken, sanatçının dünya genelinde 114 ülkede çekmiş olduğu fotoğrafları da ilk kez izleyiciyle buluşturuyor.

Görüntü yönetmenliğini Philipp Pfeiffer’ın üstlendiği "Fısıldayan Duvarlar"ın özgün müzikleri ise Redd grubunun solisti ve ünlü müzisyen Doğan Duru tarafından bestelenmiş.

BURHAN DOĞANÇAY KİMDİR? BURHAN DOĞANÇAY'IN HAYATI

Burhan Doğançay, 11 Eylül 1929'da İstanbul'da ressam ve harita subayı olan Adil Doğançay ile Hediye Hanım'ın oğlu olarak dünyaya geldi.

Çocukluk yıllarından itibaren babasıyla birlikte doğa gezilerine katılan Doğançay, sanat eğitiminin temellerini babasından ve ünlü ressam Arif Kaptan'dan aldı. Lise eğitimini Ankara'da tamamladı ve bu dönemde Gençlerbirliği futbol takımında oyunculuk yaptı.

1950 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdikten sonra Fransa'ya giden Doğançay, burada 1955 yılına kadar Academie de la Grande Chaumiere'de sanat kurslarına katıldı.

1952 yılında, doktora çalışmaları sırasında geçim sıkıntısı nedeniyle "Innocents in Paris" adlı İngiliz filminde Ronald Shiner'ın dublörlüğünü üstlenen Doğançay, çeşitli işlerde çalışarak hayatını idame ettirdi.

Araştırma amacıyla Danimarka'ya gitti ve 1953 yılında Paris Üniversitesi Ekonomi Bölümünde "Kooperatiflerin Rolü ve Danimarka Tarımının Gelişimi" başlıklı doktora tezini tamamladı.

Aynı dönemde Paris'te Van Gogh, Cézanne ve Monet'in eserlerini inceleyerek izlenimcilikten ilham aldı.

Normandiya'nın Honfleur kasabasında bir dönem yaşarken Fransızca öğrendi ve bölgedeki yerel futbol takımında oynadı. Bu süreçte yaptığı suluboya tablolar, kasabadaki bir balıkçı dükkanında sergilenme fırsatı buldu.

İsveç, Almanya, İsviçre ve İtalya gibi ülkelere seyahat ettikten sonra, 1956 yılında Türkiye'ye döndü ve Sanat Sevenler Kulübü'nde ilk kişisel sergisini gerçekleştirdi.

1960'lı yılların başlarında, şehir duvarlarına olan hayranlığıyla “Duvarlar” serisine başlayan Doğançay, 1975'te 114 ülkeyi kapsayan "Dünya Duvarları" fotoğraf projesini hayata geçirdi.

Bu projenin eserleri, 1982'de Paris'te Georges Pompidou Merkezi'nde "Fısıldayan Duvarlar" adıyla sergilendi. Sanatçının tasarımları 1983'te Fransa'nın Aubusson bölgesinde duvar halılarına dönüştürüldü.

1986'da Brooklyn Köprüsü'nün restorasyonu sırasında çektiği fotoğraflar, 1998 yılında ABD'nin New York şehrindeki JFK Uluslararası Havalimanı'nda sergilendi ve ardından "Walls of the World" adlı kitapta yayımlandı.

Doğançay, dünyanın dört bir yanında sergiler düzenledi; 1982’de Paris’te Centre Pompidou’da, 1983’te Montreal’de Musee d’Art Contemporain’de ve 1992’de St. Petersburg’da önemli sergilere imza attı. Ayrıca 1987 yılında ilk İstanbul Bienali’ne katıldı.

2001 yılında Dr. Nejat Eczacıbaşı Vakfı desteğiyle İstanbul Dolmabahçe Sarayı’nda kapsamlı bir retrospektif sergi açtı. "Hat Sanatına Saygı" çalışması ise 2003 yılında yeni Avrupa Parlamentosu binasındaki yerini aldı.

Doğançay’ın en ünlü eserlerinden biri olan "Mavi Senfoni", 2009 yılında Murat Ülker tarafından 2,2 milyon liraya satın alınarak o dönemin en pahalı Türk tablosu unvanını kazandı. Ayrıca "Ribbon Mania" adlı eseri Metropolitan Museum of Art'ın daimi koleksiyonunda yer aldı.

Bağımsızlıkla dolu üretken bir yaşam süren Doğançay, kent duvarlarını sanata taşıdı. Kolaj ve fümaj gibi teknikleri harmanlarken, eserlerinde afişlerden kapı tokmaklarına kadar çeşitli malzemelere yer verdi. Yaşadığı dönemlerin sosyal, siyasal ve sanatsal gelişmelerine göndermeler yapan sanatçı, 2004 yılında kendi çabalarıyla Türkiye'nin ilk kişisel çağdaş sanat müzesi olan Doğançay Müzesi'ni kurdu. Burhan Doğançay'ın cenazesi, Teşvikiye Camisi'nde kılınan namazın ardından, vasiyeti doğrultusunda Bodrum Turgutreis'teki Karabağ Mezarlığı'na defnedildi. Sanatçı, 2004 yılında kendi girişimiyle Doğançay Müzesi'ni hayata geçirdi.

Kent duvarları, resim sanatında sıkça işlenen bir tema olmasına karşın, Doğançay bu konuyu kendi özgün yorumuyla farklı üsluplara dönüştürdü.

Duvarlardan yola çıkarak oluşturduğu eserlerini resim, grafik sanatlar, duvar halısı, heykel ve fotoğraf gibi çeşitli disiplinlere taşıdı. Bazı eserlerinde etkili bir anlatım yaratmak için kolaj ve fümaj tekniklerini bir arada kullanan Doğançay, aynı zamanda kağıtlar, afişler, ipler, eski tabela parçaları, kapı tokmakları, teller, kilitler ve boyalı tahtalar gibi pek çok malzemeyi de çalışmalarına dahil etti.

Yaratıcılığını her zaman yaşamdan besleyen Doğançay, 20. yüzyıldaki siyasal, toplumsal, felsefi olaylara ve sanat akımlarına göndermelerde bulunmayı ihmal etmedi.

Sanatçının kurduğu Doğançay Müzesi, Türkiye'nin ilk kişisel çağdaş sanat müzesi olarak önemli bir yere sahip oldu.

BURHAN DOĞANÇAY’IN ÖDÜLLERİ

1964 - New York Kenti Takdir Belgesi

1984 - ENKA Sanat ve Bilim Ödülü

1992 - Rusya Kültür Bakanlığı Takdir Madalyası

1995 - Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü ve Madalyası

2004 - Ankara Hacettepe Üniversitesi "Sanatta Onursal Doktora" Belgesi

2005 - Art Forum Ankara Plastik Sanat Fuarı "Sanat Onur Ödülü"

2005 - Art İstanbul Uluslararası Çağdaş Sanat Buluşması "Sanata Katkı Ödülü" 

BURHAN DOĞANÇAY’IN ESERLERİNİN BULUNDUĞU BAZI MÜZELER

Danimarka'da Louisiana Museum of Modern Art, Fransa'da Musee de Grenoble, Centre Georges Pompidou, Rusya'da St. Petersburg, State Russian Museum, ABD'de Houston Museum of Fine Arts, Los Angeles County Museum, The Newark Museum, New York The Brooklyn Museum, The Museum of Modern Art, Guggenheim Museum, The Metropolitan Museum of Art, Washington The Library of Congress, The National Gallery of Art, Pittsburg'da Carnegie Museum of Art, The Cleveland Musuem of Art, Ohio Kennedy Museum of Art, Kanada'da Art Gallery of Greater Victoria, Yunanistan'da Benaki Museum ve Belçika Brüksel'de Avrupa Parlamentosu

DOĞANÇAY VE ESERLERİ HAKKINDA YAYINLANAN KİTAPLAR

Walls of the World, Kerber Verlag, 2003, Almanya

Dessine-Moi l'Amour. Syros-Alternatives, 1992, Fransa

Bridge of Dreams. Hudson Hills Press, 1999, ABD

Dogançay. Hudson Hills Press, 1986, ABD

Dogançay: A Retrospective. Duran Editions, 2001, Türkiye

Burhan Dogançay: Works on Paper 1950-2000, Hudson Hills Press, 2003, ABD

Gercekedebiyat.com