Nazım Hikmet'in Sultanahmet Kazılarında Bulunan Şiiri / Selim Esen
İstanbul Arkeoloji Müzeleri, eski Sultanahmet Cezaevi’nin bahçesindeki arkeolojik kazıları 2 Aralık 1977’den beri sürdürüyor. Bizans dönemindeki Büyük Saray adı verilen Palatium Magnum kalıntılarının bir bölümünün yer aldığı alan, aynı zamanda eski Adliye Sarayı’na da ev sahipliği yapmıştı.
Bugün kamuoyunun ilgisini çeken en önemli gündem konusu kuşkusuz fikir özgürlüğü… Başta gazeteciler olmak üzere pek çok kişi bu nedenle adliye koridorlarında çile dolduruyor. Mahkemelerin çalışma takvimlerinin çoğunluğunu cumhurbaşkanına hakaret davaları oluşturuyor. Sağda solda söylenen sözler ya da kimi medyada anlatılanlar devlet başkanının avukatlarınca hemen yargıya taşınıyor. Böylece hakaret, eleştirinin diğer adı oluveriyor. Cumhuriyetimizin kurulduğu yıldan bu yana cumhurbaşkanlarının kendilerine hakaret edildiği gerekçesiyle mahkemelere başvurduğu pek alışılmış değil. Ama geriye, 1930’lara gittiğimizde… İstanbul Arkeoloji Müzeleri, eski Sultanahmet Cezaevi’nin bahçesindeki arkeolojik kazıları 2 Aralık 1977’den beri sürdürüyor. Bizans dönemindeki Büyük Saray adı verilen Palatium Magnum kalıntılarının bir bölümünün yer aldığı alan, aynı zamanda eski Adliye Sarayı’na da ev sahipliği yapmıştı. Bina aslında darülfünun, yani üniversite olarak düşünülmüş. Sultan Abdülmecit tarafından İsviçreli mimar Gaspare Fossati’ye yaptırılmış. Yapımı dokuz yıl (1845-1854) süren bina tamamlanmasına rağmen bir türlü hizmete açılamamış. Son olarak da İstanbul Adliyesi olarak kullanılmış. 3 Aralık 1933 gecesi çıkan yangında Adliye Sarayı’nın hemen tamamı yok olmuş. Bir süre sonra kalıntıları da yıktırılarak tamamen ortadan kaldırılmış. İstanbul Arkeoloji Müzelerinin yürüttüğü kazı çalışmalarında buluntuların yanı sıra, Adliye’ye ait mürekkep şişeleri, porselen fincan ve tabaklar, çeşitli mühürler ve yanık evraklar da bulundu. Eski Türkçe olan bu evrakların çoğunluğu dava evraklarından ve makbuzlardan oluşuyor. Sayıca az olmakla birlikte, aralarında, yeni harflerle yazılmış belgelere de rastlanıyor. Şimdi diyeceksiniz ki hakaret davaları derken nereden çıktı bu yangın konusu… Şöyle: Yangın artığı okunabilen yanık parçalar arasında Nazım Hikmet’in 1933’te toplatılan Gece Gelen Telgraf isimli şiir kitabı da var. Kitabın yayıncısı Muallim Ahmet Halit Kütüphanesi… Yayımı izleyen günlerde iki dava birden açılıyor. İlki, “halkı rejim aleyhine kışkırtmak” suçlamasıyla, kitabı toplatan İstanbul Cumhuriyet Savcılığı tarafından, ikinci dava ise kitaptaki “Hiciv Vadisinde Bir Tecrübei Kalemiye” adlı şiirle, “kendisine ve pederine hakaret ettiği” gerekçesiyle Süreyya Paşa (İlmen, 1874-1955) tarafından. Süreyya Paşa’nın Kadıköy’de yaptırdığı ve 1927’de açılan Süreyya sinemasının ilk müdürü Nazım Hikmet’in babası Hikmet Nazım’dı. Hikmet Bey, 1932’de geçirdiği bir kaza ve köpek ısırması nedeniyle arka arkaya tetanos ve kuduz aşısı olmuş, iki aşının uyuşmaması sonucu ağır hastalanmıştı. Süreyya Paşa’nın evlerine gelerek, işletmenin hesapları konusunda hasta yatağındaki babasını sorgulaması Nazım Hikmet’i çok kızdırmıştı. Kısa süre sonra da babası ölünce, 1933’de hırsızı tarif eden bu şiiri yazmıştı: Hiciv Vadisinde Bir Tecrübei Kalemiye Bir varmış bir yokmuş Develer tellaklık edip satarken develeri, bir benim babam varmış, bir de bir zatı muhteremin pederi. Benim babam, dazlak kafalı ufak tefek bir adam. O bir zatı muhteremin pederi İkinci Sultan Hamid’in meşhur hırsız seraskeri. Benim babam, dolu koymuş boş çıkmış, bütün ömrünce çevirmiş simsiyah defterleri. O, bir zatı muhteremin pederi Yemen çölünde açlıktan ölenlerin suyundan, ekmeğinden çalarak, kumun üstüne akan kandan yüzde yüz komisyon alarak han, hamam, apartıman yapmış… Ey zatı muhterem! Şaire, “Kısa kes, diyelim, sözlerini!” Ölmüş sizin serasker peder. Benim de babam öldü. Ve dünyaya yummadan evvel ışıklı çocuk gözlerini siz onun yanındaydınız. Son beş papelin hesabını vermeden ölmesin, diye kalbinin atışını saydınız. Tutmuyordu babamın öpülesi elleri. O eller… Babamın gözleri artık simsiyah defterleri göremiyordu… Fakat yine siz haklısınız: o gündü hesap günü. Taktınız tenezzülen kendi elinizle siz bir ölünün burnuna gözlüğünü, beş papelin hesabını istediniz. İşte o hesabı şimdi ben veriyorum. Size bir tokat borcum vardı. Dikkat! Kolumu geriyorum. İkimiz karşı karşıyayız. Sizin peder ölmüş. Öldü benim babam. Karşı karşıya kaldık iki meşhur adam. Benim şöhretim nerden gelir, ben neyimle meşhurum malum!.. Size gelince: sizi meşhur eden şey: hırsız bir babanın kanlı altınlarını çalan hırsız bir oğlun parasıdır. Sizin şöhretiniz: lanetle dolu bir yükün çuval darasıdır. Şöhretiniz: kıvrak çengiler, büyük kemancılar veren çingene çadırlarının yüz karasıdır. İnanmazsanız eğer, karıştırsın alim efendiler kalın yapraklı kitaplar gibi seneleri: anlarsınız ki, Edirne boyu çingeneleri, görmemiştir soyunuz gibi bir soyu… Bir varmış bir yokmuş. Develer tellallık edip satarken develeri, bir benim babam varmış, bir de bir zatı muhteremin pederi. Ey zatı muhterem! Ölmüş sizin serasker peder. Öldü benim babam. Karşı karşıya kaldık iki meşhur adam… Selim Esen Gerçekedebiyat.com
YORUMLAR