Prof. Dr. İlber Ortaylı'nın Hürriyet gazetesindeki yazısı şöyle:
700. YILINDA DANTE VE ORTA ÇAĞ
ORTA Çağ’ın başlangıç tarihini vermek, tarih-yazım metodolojisine pek uymaz ama belirgin tarih imparatorluğun iki parçaya ayrılması (milattan sonra 395 yılı) İstanbul’da cereyan etmiştir. Yine İstanbul’daki Roma’nın Osmanlı Türkleri’nin eline geçmesi 1453’tür. Karanlık Avrupa Orta Çağı da bu tarihler arasındadır. İtalya için ise Orta Çağ parlak devirdir. Doğu ile Batı’nın, Eski Çağ uygarlığı ile yeni zamanların birbirine bağlanması demektir. Orta Çağ Almanya’da, Fransa’da, Rusya’da, İngiltere’de sevimsiz bir yüzle yaşayabilir ama İtalya’da öyle olmamıştır. Büyük İtalyan Petrerca, Dante’den sonra doğdu. Petrerca “Latina Vulgata” denen, Orta Çağ’da türeyen gündelik Latince’yi klasik Roma metinlerini tetkik edip kullanarak temizledi ama ondan bir müddet evvel 1265’te doğan Floransalı Büyük Dante, İtalyan dilini edebiyata ve siyasete geçirdi. Bunu yapan adam tercümeleri ve muhtemelen günden güne tespit edilerek açığa çıkan söylemlerden de etkilendi. “Divina Commedia” onun İtalyan edebiyatını kuran büyük eseridir. Çağdaş İtalyanca ve İtalya’nın asıl milli lehçesi olan Toscana onun muhitinde serpildi. Floransa siyaseti onu vatanının dışında yaşamaya mahkûm etti. Orada da öldü ve nihayet büyük İtalyanların gömülü olduğu şehrine getirildi.
“56” tuhaf bir rakam. Bir sürü büyük adamın dünyadan ayrıldığı yaş. Demek çok eser vermek için 100 yaşını beklemek gerekmiyor.
14 EYLÜL’DE ANILDI
“Divina Commedia” şairin Cennet-Cehennem ve Arafta, onun muhayyel sevgilisi Beatrice’i aramak için öbür dünyada büyük Romalı şair Vergilius’un rehberliğinde yaptığı bir muhayyel gezi. Cennet ve cehennem gibi katmanlar çağın İslam inanışının verdiği ilhamlardır. Gerçek bir İtalyan Rönesans adamıyla karşı karşıyayız. Greko-Romen geçmişin büyük adamlarıyla İslam dünyasının filozof ve bilim adamlarının hepsini arafta tutuyor. Onları cennete koymasına kilise tahammül edemezdi. Cehenneme itelemesine de Resûl-i ekrem’i oraya koymanın dışında da Dante’nin vicdanı el vermez. Dante’nin fantezisini izleyen ve İngiliz edebiyatı için çok mühim olan adam şüphesiz ki Geoffrey Chaucer’dır.
Hiç şüphesiz ki İtalya ve Dante, Rönesans yolculuğunda iç içe geçmiştir. Ülkesi onu 14 Eylül’de 700. ölüm yıldönümünde andı. Bir medeniyete can veren etrafındaki Hristiyan komşularının durumunun tam aksine, doğunun parlaklığından ve eski Akdeniz medeniyetinin getirdiği alevden esinlenerek yeni bir dünya yaratanların başında o gelir.
Gerçekedebiyat.com
