Gerçek Edebiyat

TBD Bilişimde Özenli Türkçe Topluluğu  25 bini aşkın İngilizce kökenli bilişim teriminin derlendiği ve Türkçe karşılıklarının verildiği TBD Bilişim Terimleri Sözlüğü'nü Cumhuriyetimizin 100. Yılı armağanı olarak yayımlandı.

Yaklaşık 5 bine yakın yeni terimin de ilk karşılıkları verildi; yeniden değerlendirildikten sonra önümüzdeki dönemde bu kez yaklaşık 30 bin terim karşılığına ulaşılacak.

Türkiye'nin ilk bilgisayarı, 30 Eylül 1960 günü (Cumhuriyetimizin 37. yılında) ülkemize getirilen IBM 650'ydi.

Türkiye Cumhuriyeti o andan itibaren bilişim toplumuna dönüşüm yolculuğuna çıkmıştı.

Başlangıçta “kompüter”, “elektronik beyin” olarak adlandırılan bu yeni teknoloji, herkesin kolayca anlayabildiği Türkçe ad 'Bilgisayar' olarak yaşamımıza girdi ve üzerimizdeki etkisi her geçen gün arttı. 

Türkçedeki ilk bilişim sözlüğü de 1964 yılında Otomatik Bilgi İşlem Terimleri adı altında yayımlandı.

Ardından 1965 yılında IBM 1620 Monitor (1BM Form C-26-57391) adlı "Eserin Tercümesi ile İlgili Terimler Listesi” bilişimcilerin kullanımına sunuldu. 

1966 yılında Türkçe “yazılım” sözcüğünü kullanmaya başladık ve kendi dilinde İngilizce “software” terimi için karşılık üreten ilk ülke olduk.

Benzer olarak “computer” yerine “bilgisayar” sözcüğüyle 1969 yılında tanıştık. 1968 yılında “informatics” karşılığı olarak “bilişim” sözcüğünü kullanmaya başladık.

Bu sözcüğün Yunus Emre'nin Elhamdülillâh şiirindeki “beri gel barışalım, yâd isen bilişelim” dizelerinde geçmesi, yapılan seçimin ne kadar yerinde olduğunun açık bir göstergesiydi. 

Bilişim alanının öncülerinin Türkçeye olan tutkuları ve terimlere karşılık bulma sevdaları mesleklerine olan bağlılıklarını güçlendirmiştir.

Türkiye Bilişim Derneği (TBD) kurucusu ve Onursal Başkanı Prof. Dr. Aydın Köksal'ın ve ülkemizdeki ilk bilgisayarın programcısı N. Kaya Kılan'ın öncülüğünde 1972 yılında kurulan TBD Terim Kolu, bilişim terimlerinin Türkçeleşmesi yolundaki önemli kurumsal adımlardan biri olmuştur. 

'Yazılım' sözü nasıl ortaya çıktı? Prof. Aydın Köksal anlatıyor

TBD Bilişim Dergisi'nin sıfırıncı sayısı olarak da değerlendirilebilecek, Elektrik Mühendisleri Odası Bülteni (EMO) Bilişim Özel Sayısındaki (Ağustos-Eylül, 1971) Türkçe Bilişim Sözleri (A. Köksal) başlıklı yazının ekinde yayımlanan 800'ü aşkın İngilizce-Türkçe bilişim terimi bu kapsamdaki ilk yayınlardan biri olmuştur.

Türk Dil Kurumu tarafından 1981'de yayımlanan Bilişim Terimleri Sözlüğü (Doç. Dr. Aydın Köksal) ile terimlerin geniş kitlelere ulaşması sağlanmıştır. 

TBD Terim Kolu tarafından hazırlanarak 1996 yılında yayımlanan "TBD Bilişim Terimleri Karşılıklar Sözlüğü”, Mart 1999'dan başlayarak genelağ (internet) ortamında, TBD bilgiağı sayfasında yayımlanmaya başlamıştır.

Sözlüğün 2005 yılında günlenen ve 12 binden çok karşılık içeren yeni sürümü Türk bilişim kesiminin bu alanda çalışma yapan uzman bilişimcileri tarafından ilgili kaynakların taranması ile geliştirilerek hazırlanmış, seçilen karşılıklar, sözlük kurulunun ortak onayı ile oluşturulmuştur. Bu sözlüğün ayrıntılı tarihçesi TBD Bilişim Dergisi Ekim 2022 sayısında yer almaktadır. 

Günümüzde Türkçe bilişim terimlerine ilişkin çalışmalar 24 Temmuz 2013'de kurulan "TBD Bilişimde Özenli Türkçe Topluluğu" eliyle sürdürülmektedir.

Her hafta çevrimiçi toplanan topluluk, bilişim konusunda dünyanın önde gelen dergilerini ve uluslararası konferans bildirilerini tarayarak derlenen terimleri değerlendirmekte ve sonuçları bilgiağı sayfasında paylaşılmaktadır.

Bu paylaşımlara gelen görüş ve değerlendirmelere göre gerekirse düzeltmeler yapılmaktadır.

(Bilişim Terimleri Sözlüğü 'Sunuş' yazısından yararlanılmıştır.)

Gerçekedebiyat.com