Gerçek Edebiyat

Azerbaycan edebiyatını ‘Tanrı katına’ çıkardığı söylenen ve Değirmen adlı yapıtı Türkiye’de de yayınlanan Mevlüd Süleymanlı hakkında dostları  Azad Karadereli, Şerif Ağayar gibi yazarlar, sosyal medyada yazılarıyla üzüntülerini dile getirdiler.

Yazar Azad Karadereli facebook hesabından, “Bir dövr gapandı: Mövlud Süleymanlı vefat etdi...” başlığıyla yazdığı mesajda, “Müthiş cümleler kuran, kötü cümle kuranlara karşı da acımasız olan, sözcüklere deli at gibi binen, değirmeni kebapçıya, baharı bahara çeviren büyük söz ustası öldü. Sözün sesini duyuran, çimenin çiçeğe sevgisini görüp gösteren... büyük Türk yazarı Mevlüd Süleymanlı sonsuzluğa göçtü” diye yazdı.

Karadereli, yazarla bir karşılaşmasında kendisine, “Günah işledim, şiir yazdım” dediğini aktararak Mevlüd Süleymanlı’nın şiirini de yayınladı.

Yazar, eleştirmen, editör Şerif Ağayar da, https://yenipress.az yazdığı “Mevlud Süleymanlı gençliğinde trajik bir şekilde öldü” başlıklı yazısında şunları yazdı:

Mevlüt Süleymanlı

“Mevlud Süleymanlı vefat etti. Harika bir yazardı. ‘Değirmen’ bir başyapıttır. Azerbaycan dilini ve Azerbaycan nesirini Tanrı katına yücelten bir metindir. Ama böyle bir eserin yazarı, kebapçıya dönüştürülmüş bir değirmenle Sovyet ahlaksızlığını simgeleyen ciddi bir yazar, son 30 yılda Azerbaycan'da herhangi bir sorun görmedi mi? 80 yaşındaki yazarın sadece gençliğinde yazdığı eserlere neden herkes isim veriyor? Çünkü... bizim ülkemizde hiç kimse bir yazar kadar yaşlanamaz. Çeşitli nedenlerden dolayı... Baba, dede, arkadaş, büyüklerimiz olarak hayatımıza devam edebiliriz ama yazar olarak yaşayamayız. Gençliğimizde trajik bir şekilde ölüyoruz. Özgürlüğümüzden vazgeçtiğimiz an... Ev, aile, şan, zenginlik, evlat ve evlat hayaline kapıldığımız an.  Mavlud hoca sadece İngilizce, Fransızca, Almanca hatta İspanyol olsaydı dünyayı fethederdi. Toplum, yazarın özgürlüğünün reddini asla onun için bir ölüm-kalım koşulu haline getirmez. Kim suçlanacak? Hepimiz. Çocuklar ve yetişkinler, kızlar ve oğlanlar, ölüler ve diriler; hepimiz. Bu biziz. Büyük yazarın büyümesine izin vermeyenler, seksen yaşında gençlik metinleriyle onu tebrik etmiş, bağımsızlık ve zaferden sonra bile mutluluğun adresini bulamamışlardır."

MEVLÜD SÜLEYMANLI'NIN KİTAPLARI

Akademisyen Şehla Aslan'ın Mevlüd Süleymanlı'nın yapıtları hakkında haberyorum.com'da yer alan değerlendirmeleri şöyle:

 Süleymanlı’nın en bilinen eserlerinden biri “Göç” romanıdır. Bu romanda, Azerbaycan halkının tarih boyunca yaşadığı göçler, acılar, zulümler, direnişler, umutlar ve hayaller anlatılır. Roman, Azerbaycan’ın bağımsızlık mücadelesini de yansıtır. Süleymanlı, romanın kahramanlarını gerçekçi bir şekilde tasvir eder. Onların duygu, düşünce ve hayat tarzlarını yansıtır. Roman, Azerbaycan halkının bütün tarihini kapsayan bir konusu olması sebebiyle de oldukça önemli bir eserdir.

 Mevlüt Süleymanlı’nın diğer bir meşhur eseri “Şeytan” hikayesidir. Bu hikâyede, yazar, Sovyet döneminde yaşanan baskı, yolsuzluk, adaletsizlik ve ahlaksızlık gibi olumsuzlukları eleştirir. Hikâyenin kahramanı olan Şeytan, toplumun çürümüşlüğünü gösteren bir semboldür. Şeytan, insanların zaaflarını, korkularını, ihtiraslarını ve günahlarını kullanarak onları kendi tarafına çeker. Hikâye, Sovyet sisteminin insanları nasıl Şeytan’ın kuklası haline getirdiğini anlatır.

 Azerbaycan’ın bağımsızlık mücadelesini ve Sovyet yönetimine karşı direnişi konu alan “Ceviz Kurdu” romanı Azerbaycan halkının tarihindeki önemli olayları ve kişileri de yansıtır. Romanın kahramanı olan Ceviz Kurdu, Azerbaycan’ın özgürlüğü için savaşan bir gerilladır. Ceviz Kurdu, hem Sovyet güçleriyle, hem de kendi içindeki çelişkilerle mücadele eder.

 Yazrın Azerbaycan’ın Karabağ sorunuyla ilgili yaşadığı acıları ve zorlukları anlatan bir değer eseru “Günah Duası” romanıdır. Romanın kahramanı olan Günah Duası, Karabağ’da Ermeniler tarafından katledilen Azerbaycanlıların intikamını almak için savaşan bir askerdir. Günah Duası, hem Ermenilerle, hem de kendi vicdanıyla savaşır. Roman, Azerbaycan’ın Karabağ’daki haklı davasını ve çektiği ızdırapları gösterir.

 “Ses” romanında ise, yazar, Azerbaycan’ın kültürel ve tarihi mirasını korumak için verilen çabayı anlatır. Romanın kahramanı olan Ses, Azerbaycan’ın eski ve unutulmuş şarkılarını, hikâyelerini, efsanelerini ve geleneklerini araştıran bir müzikologdur. Ses, bu araştırması sırasında hem Azerbaycan’ın zengin kültürünü keşfeder, hem de kendini tanır. Roman, Azerbaycan’ın kültürel kimliğinin önemini vurgular.

MEVLÜD SÜLEYMANLI’NIN TÜRKİYE’DE YAYIMLANMIŞ KİTABI

Mevlüd Süleymanlı’nın Türkiye’de Zengin Yayıncılık tarafından yayınlanmış kitabı Değirmen’in tanıtım metni şöyle:

Azerbaycan Edebiyatı 1960’lı yıllar nesir yazarları içerisinde yer alan ve önemli yazarlardan biri olan Mevlût Süleymanlı’nın Değirmen eseri ile Azerbaycan halkının yaşantısı yeni bir bakış açısı ile değerlendirilmiştir. Eserde, karakterler gözlemci bir yaklaşımla incelenirken toplumda meydana gelen değişiklikler ve bu değişikliklerin bireyler üzerindeki etkisi irdelenmiştir.

Bu eser, Sovyet emperyalist rejiminin kabarıp coştuğu, dünya ile alakanın yasak olduğu, insana bir fert gibi değil, sadece toplumun bir üyesi gibi değer verildiği zamanlarda ortaya çıkmıştır. Yazarın, insanların iç dünyasını yansıtması bakımından cesurca yarattığı karakterler, kompozisyonlar ve duygular edebiyat dünyası tarafından çok yüksek iltifatlara mazhar olmuştur.

Milli değerleri, kendi halkının soyunu, tarihini, fikir dünyasını çok iyi bilen yazar kalemini de bu konulara yöneltmiştir.

Yazar, bu eserinde Sovyetler Birliğindeki ahlaki çöküşü, Sovyetlerin girdiği tüm toprakların temiz ve saf uluslarını nasıl kirlettiğini, millet ve milliyet kavramlarıyla örtüşmeyen sosyalist yapıyı, yarattığı karakterler ve yaptığı betimlemelerle ustaca eleştirmiştir.

Bu eser, Azerbaycan Kültür Bakanlığının katkılarıyla, Azerbaycan Kitaplarının Dünyada Tanıtılması Projesi (AKDT) kapsamında yayınlanmıştır.

Gercekedebiyat.com