Gerçek Edebiyat

Estetiğe ait oluş konusunda asıl yönlendirici nokta, yapıtın, insanın insan oluşuyla bağlantısının ne denli kapsamlı ve yoğun olduğu noktasıdır.

(…)

Durumu daha iyi aydınlatmak için, öteki uçtan örnek alalım: Petöfi, Mayakovski ya da Eluard’ın şiirlerini ve Goya’yla Daumier’nin resimlerini düşünelim; o zaman en güncel kavgalara karışma konumunun, yüksek düzeydeki bir sanatın taşıyıcısı olabileceğini görürüz. Bu arada harekete geçirici nedenin rolünü küçümsememek, bu nedeni yalnızca kendisinden estetik açıdan ayrılabilir bir şeyi dünyaya getirmiş bir neden saymamak gerekir.

Bu tür yapıtlar –özellikle estetik anlamda– onları dünyaya getirmiş olan “güncel istemler”le ayrılmaz biçimde bağlıdır. Sözü edilen yapıtlar, tarihin o anını biricikliği ve eşitsizliğiyle, aynı zamanda da tipik, toplumsal ve insan bakımından var olan önemiyle kavrayıp biçimlendirdikleri için, normal olarak tasarımlanması olanaksız şiddette ve yoğunlukta bir etkiyi hemen yaratabilirler; bu etkinin üretici anın geçmesi, soluklaşması, dahası unutulmasıyla, vurucu yoğunluğundan da yitirmesi zorunlu değildir. (…)

Belli koşullar altında en soyut, en bilimsel kuramlar bile sanatın yanından uzaktan olsun geçmeksizin böyle coşkulara yol açabilirler; kurbanları ve cellatlarıyla birlikte, Kopernik kuramının yol açtığı dünya bunalımını, Fransız Devriminde “Toplum Sözleşmesi”nin, işçi hareketlerinde ve bu hareketlerin düşmanlarında Marksizmin yarattığı etkileri anımsayalım.

Yadsınması olanaksız gerçeklerden biri de, yaşamın olgularının kitle iletişim kanalıyla işlenmeksizin, çok daha kötü bir işleme biçimi sonucunda çok şiddetli duygu patlamalarına yol açabilecekleridir.

Burada söz konusu olan, genel olarak coşku ya da onun salt akıl yoluyla gerçekleşen tam algılama ile oluşturduğu karşıtlık değil, ama özel estetik coşkunun her ikisi ile olan bağıntısıdır. (…)

Demek ki kullanılan betimleme araçları da asıl önemli öğe olmaktan uzaktır; estetiğe ait oluş konusunda asıl yönlendirici nokta, yapıtın, insanın insan oluşuyla bağlantısının ne denli kapsamlı ve yoğun olduğu noktasıdır.

Georg Lukacs

(ESTETİK III, Çeviren, Ahmet Cemal, s. 43-44)

Gerçekedebiyat.com