Genç Kalemler’de yayınlanan meşhur Manifesto

Son Dakika

Genç Kalemler’de yayınlanan meşhur Manifesto

Genç Kalemler dergisi etrafında toplananlar Türkçülük hareketini de yürüten sanat ve düşün adamlarıydı. O zamanki Türkçüler bugünkü Türkçüler gibi Arapça Farsça’yı savunmaz tam aksine onların karşısında Türkçe’yi savunurdu. Türkçenin sadeleşmesi konusunda en kalıcı atılımı, Yeni Lisancılar yapmıştır...

gercekedebiyat.com

Türkçenin sadeleşmesi konusunda en kalıcı atılımı, Yeni Lisancılar yapmıştır.

Genç Kelemler'in V. cildinin 5. sayısında Genç Kalemler Tahrir Heyeti'nin Muhitü'Ma'irif (Eğitim Encümeni)'e gönderdiği bir mektup yayınlanır.

Bu mektupta, Yeni Lisan Hareketi'nin o zamana kadar ortaya koyduğu ilkeler bir program haline getirilerek, ders kitaplarının hazırlanmasında bu ilkelere uyulması istenir.

İşte manifestodan öte devrim gibi program:

Yeni lisan programı âtideki aşağıdaki kâidelerden ibarettir:

1. Arapça ve Farsça terkip ve cemler kullanılmayacak,

2. Sadr Âzam, şeyhü'lislam, Bâb-ı âli, pâ -yı taht gibi anlamca basit tamlamalar ile talebe, amele, havadis, ahlâk gibi çoğul oldukları halde anlamı değişmiş tabirler aynen kullanılacak.

3-İlm-i ruh, ilm-i içtima, ilm-i hayat gibi tabirler Fransızca mukabilleri gibi basit olunacak,

4. Türkçe tamlamalarla yaşamasına imkân bulunmayan Farsça ve Arapça kelimeler artık kullanılmayacak,

5. Arapça ve Acemce kelimelerin avamca temsil edilen şekilleri havasça muhafaza olunan asli şekillerine tercih edilecek,

6. Türkçeye giren Arapça, Acemce kelimeler, Türkçenin kâidelerine tamamen tâbi olacağı gibi, tedrici bir surette de Türkçenin tecvidine tetabuk edecek, Türkçenin hususi ahengiyle itilaf peyda edecek,

7. Arapça ve Farsça edatlar mümkünse Türkçe edatlarla değiştirilecek,

8. Terkiplerle ifade olunan manalar basit kelimelerle ifade olunmaya çalışılacak,

9. Türk Demeği'nin ve şiir tasfiyecilerin yaptıkları gibi Çağatayca'ya, Türkmence'ye yahut Anadolu, Rumeli lehçelerine mensup eski ve yeni kelimeler yeni lisanda kullanılmayacak,

10. Yeni lisan İstanbul'da konuşulan ve edebi lisanımızın ıstıfasıyla, necip ve nezih bir mevki ihraz eden üslüp ve kelimeleri istimal edecek ve üslüp ve kelimeleri İstanbul şivesinde mündemiç bediete tevfikan güzelleştirmeye çalışacaktır.

1911'de Selanik'te “Genç Kalemler” dergisi etrafında toplanan Yeni Lisancılar ilk kez “Millî Edebiyat” kavramını da ortaya atan guruptur.

Ömer Seyfettin ile Ziya Gökalp öncülüğündeki Genç Kalemler ve Yeni Lisan hareketi “Milli bir edebiyat milli bir dille yaratılabilir." görüşünü ortaya atıp, Türkçenin sadeleşmesi için şu ilkeleri kabul ve ilân etmişlerdir:

Türk şair, yazar ve fikir adamları arasında kısa zamanda yayılan bu yeni lisan ve millî edebiyat anlayışı, bir edebiyat akımı halini almış ve devrin hemen bütün şair ve yazarları bu anlayışla eserler vermişlerdir.

Bu dönemde sade Ttürkçeyle yazan şair ve yazarlardan kimileri şunlardır: Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin, Faruk Nafiz, Halit Fahri, Orhan Seyfi Orhon, Yusuf Ziya, Enis Behiç, Halide Edip, Yakup Kadri, Refik Halid, Reşat Nuri, Yahya Kemal, Türkçü hareketin içinde bulunmamakla birlikte Mehmet Akif, Süleyman Nazif ve daha birçok yazar şair…

1930'larda başlayan "Dil Devrimi" Yeni Lisancılar hareketinin ikinci dönemi dönemidir. Bu dönemde Mustafa Kemal Atatürk'ün öncülüğü ile Türkçeye devlet eli uzanmış, sadeleşme ve Türkçecilik bir "devlet politikası" haline getirilmiştir. 1928'de Latin Alfabesinin kabulü ve 1932'de Türk Dili Tetkik Cemiyeti'nin ve 1936'da Türk Dil Kurumu'nun kuruluşu, Türkçenin sadeleştirilip varsıllaştırılması yanında araştırılıp incelenmesini de sağlamıştır.

GENÇ KALEMLER

1910-1912 yıllarında Selanik'te yayınlanan milliyetçi bir fikir dergisidir.

8 sayı çıkan "Hüsün ve Şiir" dergisinin isminin 9. Sayıdan itibaren "Genç Kalemler" olarak değiştirilmesiyle yayın hayatına girdi. İmtiyaz sahibi ve sorumlu müdürü Nesimi Sarım Bey, başyazarı ise Ali Canip Bey'dir. İkinci cildinden itibaren İttihat ve Terakki desteğiyle çıkarılan dergi, Milli Edebiyat akımının öncüsü olmuş; milli bir edebiyat oluşturulması için önce dilde sadeleşme gerektiğini savunarak Yeni Lisan hareketini başlatmıştır.

Esasen bir dil ve edebiyat dergisi idi ancak tarih, siyaset, felsefe, sosyoloji, antropoloji ve tasavvuf gibi konularda yazılar da yayımlanmıştır. Derginin adı altında on beş günde bir yayınlandığı belirtilse de düzenli olarak on beş günde bir çıkarılmamıştır. Dört cilt halinde toplam 33 sayı çıkan derginin yayını, Balkan Savaşı'nın başlamasının ardından Selanik'in Kasım 1912'de Osmanlı Devleti'nin elinden çıkmasıyla son buldu.

Yeni Lisan hareketinin ve Genç Kalemler dergisinin çekirdeğini Ali Canip Yöntem, Ömer Seyfettin ve Ziya Gökalp oluşturur.

11 Nisan 1911 yılına kadar çıkan 1. Cildi eleştiri ağırlıklı bir edebiyat dergisiydi. Eleştirilerin odağında Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin, Halit Ziya gibi yazar ve şairler vardı ve genelde Servet-i Fünun edebiyatının edebiyat anlayışı eleştiriliyordu.Tanzimat döneminin Batı etkisindeki edebiyat anlayışı şiddetle yeriliyor, II. Meşrutiyetin yeni bir edebiyata kapı açtığı savunuluyordu.

Dergi ‘Milli edebiyat’ deyimini ilk kullanan dergidir. Ömer Seyfettin’in yoldaşı Ali Canip’in kaleminden çıkmıştır.

Gerçekedebiyat.com