Gerçek Edebiyat

Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü doktora programı öğrencilerinden Bayram Rahimguliyev’in Osmanlı Edebiyatında Dönüşümün Şiiri: Sulhiyyeler başlıklı kitabı, geçtiğimiz Kasım ayında Merdiven Yayın tarafından basıldı.

Rahimguliyev’in aynı bölümde, Doç. Dr. Nuran Tezcan danışmanlığında hazırladığı yüksek lisans tez çalışmasının ürünü olan kitap, 17. yüzyılda bir çözülme dönemine giren ve 1699 Karlofça Antlaşması’yla ciddi bir toprak kaybına uğrayan Osmanlı İmparatorluğu’nun tecrübe ettiği dönüm noktasının edebiyattaki yansımasına odaklanıyor.

Bir kaside türü olarak öne çıkan sulhiyyeye eğilirken Rahimguliyev, bu türde verilen eserleri “Osmanlı Devleti’nin bir başka devletle yaptığı antlaşmalar üzerine yazılan eserler” (10) olarak tanımlıyor ve Nâbî ve Sâbit’in Karlofça Antlaşması üzerine kaleme aldıkları ilk örneklerden başlayarak siyasi gelişmeler paralelinde edebiyatta gerçekleşen dönüşümü irdelemeyi sürdürüyor. Çalışmanın sahip olduğu hususiyet işte tam da bu noktada kendini gösteriyor.

Kitabın “Giriş” bölümünde yazar, çalışmanın farkını şu sözlerle dile getiriyor: “Daha önceki çalışmalardan farklı olarak biz bu çalışmamızda, ilk kez Sulhiyye’leri toplu olarak ve tarihsel dönüşümün paralelindeki, edebî dönüşüm ürünü şeklinde irdelemeyi öngördük” (11). Sulhiyyelerin daha önce kaside türü kapsamında işlenmemiş olmasına da dikkati çeken Rahimguliyev kitabının ilk bölümünde okura vaat ettiği üzere, ele aldığı metinlerin tarihle kurduğu sıkı bağın farkında bir tavırla, Sulhiyye’lere kaynaklık eden tarihsel olaylara ve bunların edebiyata doğrudan etkisine odaklanmakta.

Sözünü  ettiğimiz farkındalık çerçevesinde yazar, çalışmasının ikinci bölümünü Karlofça, Pasarofça ve İstanbul (İran) antlaşmalarını tarihî kaynaklardan yararlanarak açıklamaya ayırmış.

Sulhiyye türünün kendine özgü niteliklerinin ortaya konulduğu üçüncü bölümde, şiirlerdeki imaj dünyasının örneklerle irdelenmesi ve savaşların, kayıpların şairlerin imgeleri kullanma biçimini nasıl etkilediğinin gösterilmesi de kayda değer noktalar olarak öne çıkıyor.

Rahimguliyev’in tarih-edebiyat ilişkisini sulhiyyeler doğrultusunda ele aldığı Osmanlı Edebiyatında Dönüşümün Şiiri: Sulhiyyeler başlıklı bu özgün çalışması, gerek hazırlanış gerek okura sunuluş süreciyle özenli bir çabanın ürünü olmakla birlikte, bu alanda çalışanlar ve Divan edebiyatının zengin dünyasını özgün bir perspektiften görmek isteyenler için kesinlikle göz ardı edilmemesi gereken bir kitap.

Naim Atabağsoy

(KANAT, Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Merkezi Haber Bülteni)

Gerçekedebiyat.com