Gerçek Edebiyat

MARKİZ PASTANESİ 

Markiz, yukarıda bahsettiğimiz gibi Lebon’un devam pastanesidir. 1942’de Avendis Çakır adında biri Lebon’un satın alarak Şark Aynalı Pasajı’nda Markiz adıyla bu pastaneyi açar. Adı da Fransa’daki çok ünlü çikolata ve şekerlemeleri bulunan Marquise de Sevigne’den getirdiği ürünleri burada satmak istemesinden gelir. Markiz’in mimari olarak da Marquise’e benzerliği ilk bakışta kendini belli ediyor. 

80’de kapanan pastane, 2000’li yıllarda tekrar yaşatılmaya çalışılsa da ününü kimse bilmediği için müşterisizlikten dolayı kapanmıştır. İstiklal Caddesi’nde sembol hale gelen ve kapısı kilitli duran Markiz’in, dış cephesi İBB Miras tarafından 2021 yılında restore edildi. Attilâ İlhan öncülüğündeki Maviciler, Baylan’da olduğu gibi burada buluşuyor. Tıpkı Servet-i Fünûn ve Fecr-i Âticiler’in Lebon’da buluşması gibi. Orhan Veli, Sait Faik, Peyami Safa, Hilmi Yavuz, Şukufe Nihal, Orhan Kemal, Salah Birsel, Selim İleri, Edip Cansever, Ümit Yaşar Oğuzcan buraya uğrayanlardan. Haldun Taner, burayı kurtarmak için yazılar yazmış. Yazılarında bahsettiğine göre buraya İsmet Paşa, Celal Bayar, Fethi Okyar ve Şükrü Saraçoğlu gibi siyasetçiler de takılmışlar.  

Kadıköy, Fenerbahçe’de 1906’da inşa edilen Villa Mon Plaisir Köşkü’nün duvarında bulunan Arnaux imzalı dört kadın tablosu. 

BAYLAN PASTANESİ 

Beyoğlu, İstiklal Caddesi’nde Arnavut asıllı biri tarafından 1923’te açılan Baylan’ın ilk adı L’Orient’ti.1930’lardaki Türkçe dil çalışmalarında adını Baylan yaptı. Lebon’un en büyük rakibiydi. Burası Baylancılar olarak bilinen Mavi dergisi yazar ve şairlerinin merkezi konumunda olan bir pastaneydi. Attilâ İlhan, Ahmet Oktay, Yılmaz Gruda, Demir Özlü, Ferit Edgü, Asaf Çiğiltepe, Fikret Hakan, Erol Günaydın, Hilmi Yavuz, Kemal Özer, Fethi Naci, Edip Cansever, Asım Bezirci, Sait Faik, Güner Sümer, Orhan Duru, Metin Erksan, Ülkü Tamer, Doğan Hızlan, Cemal Süreya, Arif Keskiner, Yılmaz Güney, Tarık Dursun K., Erdal Öz, Tomris Uyar, Sevim Burak, Leylâ Erbil, Sezai Karakoç 
(Turgay ANAR, Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri). 

NİSUAZ PASTANESİ                                                                                                                                                                 

İstiklal’de bulunan pastanelerden biri olan Nisuaz’ın sahibi Rum’du. Salah Birsel bu pastaneyi Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu’nda yazmıştır.  Edebiyat mahfili olup da Marmara Kıraathanesi’nden sonra en fazla müdavimi olan yer herhalde burasıdır. Öyle ki burada bir hafta görünmeyen şairlikten sayılmıyormuş! Kimler yok ki: Cemil Meriç, Cahit Sıtkı, Samim Kocagöz, Sait Faik, Sabahattin Kudret, Necip Fazıl, Peyami Safa, Asaf Hâlet Çelebi, Abidin Dino, Arif Dino, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Şevket Rado, Rıfat Ilgaz, Hasan İzzettin Dinamo, Rüştü Onur, Suut Kemal Yetkin, Sabri Esat  Siyavuşgil, Hilmi Ziya Ülken, Mustafa Şekip Tunç, Ahmet Hamdi Tanpınar, Yahya Kemal, Suut Kemal Yetkin, Sabri Esat Siyavuşgil, Hilmi Ziya Ülken, Mustafa Şekip Tunç, Aziz Nesin, Orhan Veli, Metin Eloğlu, Cahit Irgat, Aziz Nesin, Sadri Ertem (Turgay ANAR, Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri).  

EFTALİKUS KAHVESİ 

Ulus kahvesi olarak da bilinen, 1870 yılında Sıraselviler’de açılan bu kahvenin en önemli müdavimi Sait Faik’tir. Hatta bu kahvenin ismiyle bir hikâye bile yazmış. Diğer önemli müdavimler: Edip Cansever, Oktay Akbal, Sezai Karakoç, Abidin Dino, Arif Dino, Asaf Halet Çelebi, İlhan Berk Fazıl Hüsnü Dağlarca, Salâh Birsel, Attilâ İlhan ve Baylan topluluğu, Behçet Necatigil ve Leylâ Erbil’dir.  

ELİT KIRAATHANESİ/PASTANESİ 

Asmalımescit’te?1936 yılında açılan bu kahve Sabahattin Ali’nin uğradığı mekanlardan biridir. Oktay Akbal ve Attilâ İlhan’ın burada tanıştığı belirtiliyor. Orhan Veli, Sait Faik, Salah Birsel, Cemil Meriç, Behçet Necatigil, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Sabahattin Kudret Aksal, Özdemir Asaf, Edip Cansever müdavimleri arasındadır. 

Elit’teki şu tabloya bakar mısınız? Soldan sağa sırasıyla: Sait Faik, Behçet Necatigil, Naim Tirali, Salah Birsel, İskender Fikret Akdora, Oktay Akbal, Cemil Meriç, Kenan Harun, Fahir Onger. (1946) Bu fotoğraf, Fahir Onger’in 1946’da hazırladığı şiir antolojisi çalışmalarında çekilmiş olmalıdır. 

ELİF (OTEL’İN) KAHVESİ 

70’lere gelindiğinde şair ve yazarlar topluluklar oluşturarak toplanma mekanları belirlemeye başlıyorlar. Daha çok birbirini tanıyanlar bu toplantılara geliyor. Elif Kahvehanesi bu toplantılara ev sahipliği yapan yerlerden biri. Burada bir Akademi topluluğu oluşmuş. Cemal Süreya başta olmak üzere Eray Canberk, Mahmut Makal, Süreyya Berfe, Refik Durbaş, Tevfik Akdağ, Arif Damar, Ercüment Uçarı, Suavi Koçer, Nurullah Can, Ahmet Say, Engin Turgut, Enver Ercan; topluluk dışı olarak Tarık Buğra ve Fazıl Hüsnü Dağlarca da bu kahveye gelenlerden. (Turgay ANAR, Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri). 

MAHMUTPAŞA KAHVESI  

19. yüzyılda Mahmutpaşa Camisi’nin avlusunda yer alan kahvelerden biridir. Burada edebiyatçılar davetle toplantı yaparlardı. Davetli olmayan masaya yaklaşamazdı. En önemli müdavimi Piyer Loti’dir. Bu kahveye sırf onu görmek için gelenlerin sayısı hayli çoktu. Hüseyin Rahmi Gürpınar, Tebessüm-i Elem adlı romanında buradan bahsetmiş.   

ADLİYE KIRAATHANESİ 

Sultanahmet’teki bu kıraathaneye, Aziz Nesin, Peyami Safa, Vâlâ Nurettin, Yaşar Nabi, Abdi İpekçi gibi isimler uğrardı. Vedat Türkali, Güven isimli romanında bu kahveye yer vermiş. 

HASIRALTI KAHVESİ 

1970’li yılların bahçeli kahvelerinden biridir. Beyazıt Camisi’nin yanındadır. En sık gelen yazar Orhan Kemal bilinirmiş. Hilmi Yavuz, Refik Durbaş ve İsmet Zeki Eyüboğlu da burada vakit geçirenlerden. 

DEGÜSTASYON LOKANTASI 

Beyoğlu’nun içkili, elit mekânı bu yer, Orhan Veli’nin şiiriyle Ahmet Haşim’e nazire yaptığı yerdir. Yahya Kemal de burada Ahmet Haşim de Ahmet Hamdi Tanpınar da. Müdavimleri arasında bulunanlara bakın; yıldızlar geçidi: Halid Ziya Uşaklıgil, Behçet Necatigil, Faruk Nafiz, Oktay Akbal, Enis Behiç, Salâh Birsel, Mehmet Emin Yurdakul, Cahit Sıtkı, Oktay Rifat, Sait Faik, Haldun Taner, Peyami Safa, Doğan Hızlan, Metin Eloğlu, Edip Cansever, Ahmet Oktay, Aziz Nesin, Cenap Şahabettin, Süleyman Nazif, Samim Kocagöz (Turgay ANAR, Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri). 

PETROGRAD PASTANESİ 

Ankara Pastanesi olarak da bilinen bu mekân Bolşevik Devrimi’nden Rusların İstiklâl Caddesi’nde 1920’lerde açtığı bir pastanedir. Sabaha kadar açık olan bu pastaneye entelektüel kesim gelirmiş genelde. Bohem hayatı yaşayanlar burayı otel olarak kullanmış geceyi burada geçirmiş. Müdavimleri arasında Mustafa Şekip Tunç, Ahmet Hamdi Tanpınar, Peyami Safa, Macit Gökberk, Niyazi Berkes, Nurullah Ataç, Fikret Muallâ, Necip Fazıl, Fikret Âdil, İbrahim Çallı, Samim Kocagöz, Sabahattin Kudret, Salâh Birsel, Cahit Sıtkı, İlhan Berk, Abidin Dino, Sait Faik, Cahit Saffet, Süavi Koçer, Nahit Sırrı Örik, Ferdi Tayfur, Hikmet Feridun Es, Mina Urgan, Kemal Tahir, İsmail Safa gibi isimler yer almaktadır. Necip Fazıl, Tarık Buğra, Melih Cevdet ve Orhan Murat Arıburnu’nun da geldiği belirtilmektedir (Turgay ANAR, Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri).                        

Beyoğlu’nda, 1950’li yıllarda kadınların da gidebildiği ve duvarlarını şiirlerin süslediği bir mekândı. Müdavimleri: Demir Özlü, Arif Damar, Asım Bezirci, Hilmi Yavuz, Kemal Özer, Oğuz Atay, Turgut Uyar, Cemal Süreya, Tuncel Kurtiz, Edip Cansever, Fethi Naci, Fikret Hakan, Muzaffer Buyrukçu, Orhan Kemal, Ahmet Oktay, Arif Keskiner gibi isimlerdir. (Turgay ANAR, Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri). 

CUMHURİYET LOKANTASI 

Beyoğlu’nda 1940’ta açılan bu mekân bir Rum’a aitmiş. Akşamcıların uğradığı bir yermiş. Orhan Veli’nin sıklıkla uğradığı bir yere Sait Faik, Aziz Nesin, Suavi Koçer, Salâh Birsel, Mücap Ofluoğlu, Oktay Akbal, Hıfzı Topuz gibi isimler devam etmiş.1990’lı yıllarda Ece Ayhan, İlhan Berk, Lale Müldür, Mustafa Irgat, Serhan Erözçelik, Haydar Ergülen de burada bir araya gelirlermiş (Turgay ANAR, Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri). 

DENİZ LOKANTASI (ÖZ PERŞEMBECİLER) 

1981’de Eray Canberk, Kadıköy’de arkadaşlarıyla toplanmak için sakin bir yer aramaktadır. Beşiktaş, Kuzguncuk ve Bostancı’da toplanan bu grup Deniz Lokantası’nı, Anadolu yakasında toplanmak için tespit etmişler. Türk Dili Dergicileri de Perşembe toplandıkları için kendilerine Öz Perşembeciler demişler. Canberk, Yusuf Atılgan ve Teoman Duralı’yı da toplantılarına davet etmiş. Mehmet Sabri Koz, İlhami Bekir Tez, Eray Canberk, Refik Durbaş, Ataol Behramoğlu, Tuğrul Tanyol, Yusuf Çotuksöken, Metin Cengiz, Naci Tokmak, Kâzım Narmanlı, Şükran Kurdakul, Afşar Timuçin, Necati Tosuner, Muzaffer Buyrukçu, Necati Güngör, Süreyya Berfe ve Nurullah Can müdavimlerin sadece birkaçı. Turgut Anar, Perşembe toplantılarının günümüzde de devam ettiğini ve Ehlikeyf adında bir mekânda toplandıklarını belirtiyor (Turgay ANAR, Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri). 

HATAY RESTORAN 

Bugün hala hizmet veren bu içkili restoranın internet sitesinde yer alan tarihçeye göre; 1967 yılında Ali Demir tarafından Kadıköy’de açılmış, 86’da Bostancı’ya taşınmış. 2021’e kadar Ali Demir’in oğulları işletmiş, sonra Kaligrafi sanatçısı Osman Kartaler’e emanet etmişler. Cemal Süreya burayı mesken tutmuş. Arkadaşlarını, öğrencilerini ve sevenlerini burada ağırlar sanatını burada icra edermiş. Gelenler anılarını yazsınlar diye bir anı defteri de koydurtmuş. En geniş bilgileri de kendisi yazmış. Yıllar geçtikçe on cildi geçen bir anı külliyatı oluşmuş burada. Ümit Bayazoğlu, “Hatay Meyhanesi Defterleri” adıyla bu anıları kitaplaştırmıştır. Cemal Süreya, mekân sahibine özel fiyat uygulaması şartıyla burayı yazar ve şairlerin mahfili olmasını sağlamış; fakat veresiye işi artmış, defter patlamış. İflasa sürüklenen sahibi de burayı satmış ve sonrasında taşınmış. Anı defterinden öğrenildiğine göre burada adeta resmigeçit yaşanmış. Buraya gelenler arasında en bilinen yazar ve şairler şunlardır: Fazıl Hüsnü Dağlarca, Ece Ayhan, Edip Cansever, Özdemir Asaf, Can Yücel, Arif Damar, Salâh Birsel, Tomris Uyar, Nilgün Marmara, Refik Durbaş, Vedat Günyol, Tuğrul Tanyol, Süreyya Berfe, Füsun Akatlı, Küçük İskender, Turgay Kantürk, Haydar Ergülen, Seyhan Erözçelik, Orhan Alkaya, Eray Canberk, Ahmet Miskioğlu, Muzaffer Buyrukçu, Mücap Ofluoğlu, Oktay Akbal, Fikret Otyam, Feyyaz Kayacan, Cahit Kayra, Ercüment Uçarı, Behzat Ay, Atilla Tokatlı, Selahattin Hilav, Tevfik Akdağ, Yılmaz Öner, İsmail Uyaroğlu, Zeki Gezici, Engin Turgut, Nihat Ziyalan, Adnan Özyalçıner, Necati Tosuner, İlker Akçay, M. Emin Başaranbilek, Hüseyin Gürer, Cezmi Ersöz, Cihat Burak, Enver Ercan, Sabahattin Kudret Aksal, Fikret Hakan. Perşembeciler de bu mekânda sık sık toplanmışlar. Hala sanat ve edebiyat sohbetlerinin devam ettiği bu restoranın duvarlarını tarihindeki edebiyatçıların fotoğrafları süslemektedir (Turgay ANAR, Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri).          

Restoranın duvarları Cemal Süreya ile süslü. 

 
Restoran’ın sitesinde Cemal Süreya’nın şu cümlelerine yer verilmiş: “…Evimiz olmuş bizim. Duvarlarına yazarların fotoğrafları, dergi sayfaları asılan bir yer Hatay... Defteri olan tek meyhane belki de... Cevat Dereli, Burhan Uygur, Edip Cansever gelir, o deftere resim yapar, şiir yazarlar. Yüzlerce şairin dizeleri birbirleri için yazdıkları satırlar. Bir kahvedir aynı zamanda. Çay içmek için de gidebilirsin. Ben birçok yazımı orada yazdım. Posta Kutusu: Mektuplar oraya gelir. Bir taşra lokantası gibidir, yeme içme de şart değil...”?

KAYNAKLAR: 

Cem SÖKMEN, Aydınların İletişim Ortamı Olarak Eski İstanbul Kahvehaneleri, Ötüken Yayınları,2.Basım, İstanbul-Ağustos 2012   Mustafa KOÇ, Revnakoğlu’nun İstanbul’u, İstanbul’un İç Tarihi, Fatih, Fatih Belediyesi Kültür Yayınları, Cilt 1, 1. Baskı, İstanbul, Kasım 2021       Turgay ANAR, Hafıza ve Miras Fatih’in Edebiyat Durakları, Fatih Belediyesi Kültür Yayınları, 1. Baskı İstanbul, Kasım 2022  Turgay ANAR, Mekândan Taşan Edebiyat Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri, Ketebe Yayınları, Haziran 2020  Hakan YALAP, Klasik Türk Edebiyatı Işığında Edebiyat ve Kültür Tarihimizde Kahve ve Kahvehaneler, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 2017  Fatih ÇALMAZ, “Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri” Üzerine Turgay Anar ile Söyleşi, İdealkent Dergisi, Sayı 10, Eylül 2013  Mehmet Ali YILDIZ, “Beyazıt’ta Bir Kültür Ortamı: Küllük Kahvesi“, Mavi Atlas Dergisi, Sayı 4, 2015, s. 96-107  Turgay ANAR, İstanbul’un Yitik Hafıza Mekanları, İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi, 26. Sayı  Turgay ANAR, Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri, Doktora Tezi, İstanbul 2011  Emine UZUN, Tanzimat Dönemi Türk Romanlarında Beyoğlu, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007  Süheyl ÜNVER, Yayın Hayatımızda Önemli Yeri Olan Sarafim Kıraathanesi, belleten.gov.tr  Merve Yılmaz ORUÇ, Mezun Vermeyen Mektep: Marmara Kıraathanesi, 29.09.2018, star.com.tr   Ayşe OLGUN, Babıali’nin Meşhur Mekanları, 15.07.2019, yenisafak.com  ALİ SÜRMELİOĞLU, Bir Kıraathane Hikayesi, 12.11.2021, yenisafak.com  Beşir AYVAZOĞLU, M. Orhan Okay’la Şehzadebaşı’ndan Beyazıt Meydanı’na, istanbultarihi.ist, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, 2015  Özlem TANER, Beyoğlu'nun Gözdesi Olan Türkiye'nin İlk Pastanesi Lebon'un Merak Edilen Tarihi, onedio.com, 02.11.2022  Ayşe TOZAL, Beyoğlu Pastane Kültürü: Lebon ve Markiz’in Hikayesi, themagger.com, 02.09.2021   Can BULUBAY, Suriçi’nde Tarih Olmuş Bir Kültür Sanat Odağı: Fevziye Kıraathanesi, yeditepefatih.com, 21 Mart 2024

Edebiyat kıraathanelerinin kısa tarihi - II / Aydın Akyüz

Aydın Akyüz  Gercekedebiyat.com