İran Türkleri... Azeri... Azerbaycan... Zerdüştlük nedir? / Doç. Dr. Babek Cevanşir
İranlı akademisyen bilim insanı Doç. Dr. Babek Cevanşir'in İran Türkleri'ni anlattığı ve Azeri kavramına açıklık getirdiği video izlenme rekoru kırıyor.
Tarihte Türkiye, Azerbaycan diye bir devlet yoktur. Modern anlamda devletlerdir bunlar. Bugünkü İran'ı da tarihi devlet olarak değerlendirmek büyük yanlıştır. Bu bağlamda bugünkü İran'a 'İran devleti', 'İran uygarlığı', 'İran kültürü' demek doğru kavramlar değildir. Yunus Emre'ye günümüz anlamında Türkiye'nin şairi diyemeyiz 'Türk şairi' diyebiliriz; modern vatandaşlığı tarihsel anlamda kullanamayız. Tarih boyunca İran coğrafyasına Türkler hakim olduğu için Fars dili ve edebiyatı şairleri bile bir bakıma Türk şairleridir. Fars edebiyatı Türk edebiyatının yan edebiyatıdır. Mimarisi de Türklere aittir. Ya Gazneli ya Selçuklu... İsfahan'ın muhteşem mimarisi örneğin Türk mimarlarının eseridir. Platonun mimarisi olmaz, insanlardır yapan; Türk mimarisidir. İran coğrafyasında minyatür resme baktığımız zaman hepsi Türklerin yaratısıdır. Resmi dil modern devletlerde ortaya çıkmıştır. Tarihe sosyolojik olarak bakmalıyız. Türk dili Selçuklu sarayında İran sarayında en çok kullanılan dildir, askeri dildir. Farsça, sarayın %1 kullanılan katiplerin dilidir. Farsça, arşiv dilidir. (...) İran coğrafyası Türk dünyasının iki ucunu birbirine bağlayan bir merkezdir. Türk dünyasının en önemli yerleşimidir. Böyle bir coğrafyayı Batılılar bize bırakır mı? Nitekim 1925'te modern İran devletini kurdular. Hindistan'dan Zerdüşt dininden olanları buraya yerleştirdiler ve modern Fars İranı'nın temelini hazırladılar. Türkler yavaşça pasifleştirildiler. 1925 Kaçar devletini yıkan bir darbedir. Bu darbenin teorisyeni mimarı Hindistan'dan gelen ve darbenin teorisyeni olan El Beşir adlı bir Zerdüşttür. Guceradi Zerdüşlerine Hindistan'da İngilizler çok olanak sağladılar. Diğer taraftan Ruslar da Kazak ordusundan Rıza Şah'ı icat ettiler. Rıza Şah aslında Türk asıllıdır. Kafkasya türküdür eşi de anılarında Türküz diye yazar. Atatürk'le Türkçe konuşmuştur. Ama ona Pehlevi ismini El Beşir takıyor tarihsel meşruiyet kazansın diye! Dünyada Türkiye'den sonra en fazla Türk İran'da var. Ayrıca İstanbul'dan sonra en fazla Türk Tahran'dadır. İran nüfusunun üçte birinden fazlası Türktür. Kimisi yarısı kimisi 48 milyon diyor % 58 yapar... Her halükarda en azını alırsak diğer etniklere göre nüfus çoğunluğu Farslardan da fazla çıkıyor Türklerin. Farsım diyenlerde bile Türklerden Farslaşmış vardır... Nihayetinde Türkler asli unsurdur İran'da. Diğer etnik grupların hepsi yöreseldir. Araplar belli bölgede hatta Fars dili konuşanlar bile belli coğrafyada yaşarlar. Ama Türkler her yerdedir. AZERİ TANIMI... AZERİ NE DEMEKTİR? Azeri tanımına gelince... Doğu Hindistan şirketi aracılığıyla Guzeratileri İran'a yönlendirdiler. Tarihsel metinerde Azeri ve Azerbi adı geçer ama nedir belli değil. Hatta etnik anlam hiç ortaya çıkmıyor... İran'da Türkler yalnızca Azerbaycan denen bölgede yaşamıyor. % 8'i orada yaşıyor yalnızca. İran'ın tüm bölgelerinde yaşıyor. Azeri demek; bu saçmadır. Türk kavramı rahatsız ediciydi Ruslar ve Stalin için. Türk dünyasında öteki tarafında da böyle yaptılar. Kazakları Kırgızları ayırdılar... Azerbaycan'da da kafa karıştırdılar. Ve bunun kabul ettirilmesi ölümlerle kıyımlarla oldu; öyle kolay olmadı... Bugün Azeriyim demek yaşasın Stalin demektir. Azeri ateş demektir. Ateşe tapan Zerdüşt demektir. Hindistan'dan gelen Zerdüştlere alan açmak için buraya bu ad verilmiştir. Tarih boyunca Türkler hiç bir zaman Zerdüşt dinini kabul etmemişlerdir. Budizm Türklerin dinidir. Sakalar nedeniyle. Ama Zerdüşt dinini hiç benimsememişlerdir. Siz nerede ateş görüyorsunuz bunu Zerdüştiler sanıyorsunuz saçma sapandır. Ateşi Zerdüştler asla kirletmez. Oysa Türklere göre ateşle temizlenilir. Nevruzda... Ateşle yıkanırlar; ateşten atlamaları Türklerin yeni yıla temizlenip hafiflenişidir. Türklerin karşı olduğu bir kavramı (Zerdüşt) Azerisiniz diyerek Türklere karşı kullanmak ihanettir. Azerbaycan Türkü, Türkiye Türkü demek de Türklerin bir türüdür demek yanlıştır. Bulgaristan Türklerine ne diyeceğiz? Azerbaycan'da da bu yanlış anlayış var. İran'da Azerbaycan Türkleri var diyorlar. İran'ın her yerindeki 40 milyonun siz 8 milyonunu nasıl kullanırsınız. Güney Azerbaycan denilirse tamam burası Azerbaycan ama diğer yerlerdeki Türkler ne olacak. Azerbaycan denen topraklar İran'da kurulmuş Türk devletlerinin küçük bir eyaletiydi. Bunun bir Türk kimliğiyle bir ilişkisi yoktur. Biz Türküz bizim dilimizin de uygarlığımızın da dili Türktür. Tarihsel 'Azerbaycan Türkü' diye bir şey yoktur. Kaçar devletinde de zaten yalnızca Erdebil'in doğusu ve batısı Azerbaycandır. Pişeveri döneminde de uluslararası bir anlaşmada Erdebil Doğu ve Batı Azerbaycan olarak kabul edilmiş. Kuzeydekilerden vaz geçilmiştir. Düşmanlarımızın kendi kimliğimizi yok etmeye yönelik tarihi veriler üzerinde oyunudur. Bu bağlamda bizim gerçek Türk kahramanlarımız hain, Türk düşmanları kahraman olarak sunulmuştur. Azerbaycandaki Meşrutiyet Hareketinde Taşnak üyesini, Türk kahraman bile saydık.(...) Aslında İran'daki Türklükle Anadolu'daki Türklük birbirinin eli koludur. Gerisi oyundur. Peşaveri'nin de devletinde hiç Türk adı geçmez. Azeri milleti denir. Peşaveri nasıl milli kahraman olabilir? Artık bu meseleye son verilmelidir. Kendi kimliğimiz neyse oyuz. Başkalarının önerdiği adlara, kahramanlara son vermek gerekiyor. İran'ın asli unsuru Türklerdir. İbni Haldun da bunu belirtiyor. Yine bugünkü İran'ın nüfusunda da Türkler en kalabalık olandır. Farslar dahil belli bölgelerdedir diğer etnikler. Bir tek Türkler dağınıktır. Farsça'yla bugün nereye gidebilirsiniz yalnızca Afganistan'a. Ama Türkçe'yle Kazakistan'dan Avrupa'nın içlerine kadar girebilirsiniz. İran'da resmi dil Türkçe olmalıdır. Bunu eninde sonunda kabul etmek zorundalar. Ama bugün biz İran'da Türkçe'yi ortak dil öneriyoruz. İran'da bu çağda böyle bir mollalar yönetimi değil, demokratik bir yönetim olmalı, partiler olmalıdır. 2016'da İran meclisinde Türk fraksiyonu oluştu. 100'ün üzerinde Türk milletvekili katıldı her eyaletten. Meclisin neredeyse yarısını oluşturdular. İran'daki Türk gerçeğini kimse inkar edemez eninde sonunda İran bu yazgısıyla barışmak zorundadır. Gerçek Edebiyat
YORUMLAR